Vətən də, millət də, dövlət də torpaqdan başlanır. Tarixi saxtalaşdırmaq, təhrif etmək və Azərbaycan torpaqlarının tarixi adlarını dəyişdirmək, süni surətdə Ermənistan dövləti yaratmaq ermənilərin yeritdiyi təcavüzkar siyasətin tərkib hissəsini təşkil edirdi. Yaxın keçmişimizin olayları nəticəsində, vətənimizin ayrılmaz hissəsi olan Dağlıq Qarabağ və onun ətrafında baş verən hadisələrlə bağlı Ermənistanda yaşayan azərbaycanlıların öz tarixi etnik torpaqlarından deportasiya olunması ermənilərin iki əsrlik tarix boyunca həyata keçirdiyi siyasətin davamı idi.
İşğaldan Azad Olunan Abidələrimiz
Abidələrimiz
Qubadlı: Tarixi abidələri və maddi-mədəniyyət nümunələri
1. Xırman yeri yaşayış yeri - son tunc və ilk dəmir dövrü (Qubadlı qəsəbəsi)
2. Koroğlu qalaçası - son tunc və ilk dəmir dövrü (Əliquluuşağı)
3. Qalaça – son tunc və ilk dəmir dövrü (Əliquluuşağı)
4. Sığınacaq - IV əsr (Əliquluuşağı)
5. Mal təpəsi - son tunc və ilk dəmir dövrü (Muradxanlı kəndi)
Qutlu Musa türbəsi və ya Xaçındərbətli türbəsi
Ağdam rayonunun Xaçın Türbətli kəndində Elxanilər dövrünün xatirə memarlığının dəyərli bir abidəsi qalmışdır. Xalq arasında "Sarı Musa türbəsi" adlanan bu abidənin interyerində, giriş qapısının üstündəki inşaat kitabəsində bildirilir:
"Ulu Allahın rəhminə möhtac, mərhum Qutlu Xacə Musa oğlunun bu imarəti ustad Şahbənzərin əməlidir"
Xaçındərbətli abidəsinin giriş qapısı üzərindəki kitabə, onun 1314-cü ildə ustad Şahbənzər tərəfindən Musa oğlu Kutlunun məzarı üzərində tikildiyini göstərir.
Kəlbəcər: Tarixi abidələri və maddi-mədəniyyət nümunələri
1. Qayaüstü təsvirlər - ilk və orta tunc dövrü (Qırmızı dağın ətəyində)
2. Yaşayış yeri - ilk və orta tunc dövrü (İstisu qəsəbəsi)
3. Dovşanlı nekropol - son tunc və ilk dəmir dövrü (Dovşanlı kəndi)
4. Balıqqaya nekropolu - son tunc və ilk dəmir dövrü (Sırxavənd kəndinin şərqində)
5. Zar mağara düşərgəsi - paleolit (Zar kəndinin qərb tərəfində)
Gəncəsər monastırı
Gəncəsər — keçmiş Ağdərə rayonunun (indiki Kəlbəcər) Vəngli kəndində, Xaçınçayın sol sahilində yerləşən XIII əsr xristian alban monastırı. Orta əsrlərdə monastır Alban Həvvari Kilsəsinin mərkəzi iqamətgahı olmuşdur. 1991-1994-cü illər Qarabağ müharibəsinin nəticəsində bu tarixi abidənin yerləşdiyi ərazi Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin işğalı altındadır.
Şuşa: Tarixi abidələri və maddi-mədəniyyət nümunələri
1. Kurqan - tunc dövrü (Şuşa şəhərinin şimal-qərbində)
2. Şuşa və Şuşakənd daş qutu qəbirləri - Son tunc və ilk dəmir dövrü (Şuşa şəhəri və Şuşa kəndinin yaxınlığında)
3. Şuşa mağara düşərgəsi - daş dövrü (Şuşa şəhərinin cənubunda, Daşaltı çayının sol sahilində)
4. Daş qutu nekropolu - dəmir dövrü (Qarabulaq kəndi)
5. Nekropol - son tunc və ilk dəmir dövrü (Dolanlar kəndi)
#QarabağAzərbaycandır
İşğaldan Azad Olunmuş Ərazilərimiz
Xocavənd
Xocavənd rayonu — Azərbaycan Respublikasında inzibati – ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Xocavənd şəhəridir. 2 oktyabr 1992-ci il tarixində Ermənistan Respublikasının Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilmişdir.
Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən 2020-ci ilin oktyabr ayının 9-da rayonun Hadrut qəsəbəsi, 15-də Edişə, Düdükçü, Çiraquz kəndləri, 16-da Xırmancıq, Ağbulaq, Axullu kəndləri, 20-də Ağcakənd, Mülkidərə, Daşbaşı, Günəşli, Çinarlı kəndləri işğaldan azad edilmişdir.
Cəbrayıl
23 avqust 1993-cü il tarixində rayon Ermənistan ordusu tərəfindən işğal edilmişdir. İşğal nəticəsində rayona 13,928 milyard ABŞ dolları məbləğində ziyan dəyib. Cəbrayıllı məcburi köçkünlər respublikanın 58 rayonunun 2000-dək yaşayış məntəqəsində, çadır düşərgələrində, yük vaqonlarında və yataqxanalarda məskunlaşıblar.
4 oktyabr 2020-ci ildə rayonun mərkəzi və bir sıra kəndləri işğaldan azad olunaraq yenidən Azərbaycan torpaqlarına birləşdirildi.
Ağdam
Ağdam rayonu — Ağdam rayonu 1930-cu ildə yaradılıb. Sahəsi 1150 kvadrat km olan rayonun relyefi əsasən düzənlik, qismən dağlıqdır. “Ağdam” sözü qədim türk dilində “kiçik qala” deməkdir. Uzaq keçmişdə bu ərazidə yaşamış türkdilli qəbilələr özlərini müdafiə etmək üçün əsasən kiçik qalalar tikirdilər.
Kəlbəcər
Kəlbəcər rayonu — Azərbaycan Respublikasında inzibati – ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Kəlbəcər şəhəridir.
Kəlbəcər 8 avqust 1930-cu ildə inzibati rayon statusu almışdır. 1993-cü ildə Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilmişdir.
Laçın
Laçın rayonu — Azərbaycan Respublikasında inzibati – ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Laçın şəhəridir. Laçın rayonu 18 may 1992-ci ildə Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal olunub. Rayonda bir şəhər, bir qəsəbə (Qayğı qəsəbəsi), 125 kənd olmuşdur.
Şuşa
Şuşa — Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ bölgəsində, Şuşa şəhər inzibati ərazi dairəsində şəhər. Şəhərin təməli 1752-ci ildə Qarabağ hökmdarı Pənahəli xan tərəfindən qoyulub və ilk çağlarda şəhəri Şuşa adı ilə yanaşı xanın şərəfinə Pənahabad adlandırırdılar. Şuşada 17 məhəllə vardı: Seyidli, Culfalar, Quyuluq, Çuxur məhəllə, Dörd çinar, Dördlər qurdu, Hacı Yusifli, Çöl qala, Qurdlar, Saatlı, Köçərli, Mamayı, Xoca Mərcanlı, Dəmirçilər, Hamamqabağı, Merdinli və Təzə məhəllə. Hər məhəllədə hamam, məscid və bulaq vardı.
Zəngilan
Zəngilan rayonu — Azərbaycan Respublikasında inzibati-ərazi vahidi. Kiçik Qafqaz dağ silsiləsinin cənub-şərqində, Araz çayının sol sahilində yerləşir. Qərbdə və şimal-qərbdə Ermənistan Respublikasının Sünik mərzi ilə, cənubda və cənub-şərqdə İran İslam Respublikasının Şərqi Azərbaycan ostanı ilə həmsərhəddir.
Sübutlar
Toponimlər
Laçın (Qədim Azərbaycan şəhəri)
1924-cü ilin əvvəllərində qəza mərkəzi kimi Abdallar poçtu və Qarikaha kəndinin üstündə, Laçın dağının yamacındakı maili düzənlikdə bu yaşayış məntəqəsinin bünövrəsi qoyulmuşdur. Laçın şəhərinin əvvəlki adı Abdallar olmuşdur. Yaşayış məntəqəsi dağın adı ilə əlaqədar olaraq Laçın adlandırılmışdır.
Əsgəran (Azərbaycan şəhəri)
Əsgəran toponimi aski və aran sözlərindən ibarətdir. Əski sözü türk dilində "qədim”, “köhnə” anlamında işlədilir. Əsgaran coğrafi adı XVIII əsrdə Qarabağ xanı Pənahəli xanın burada tikdirdiyi Əsgəran qalasının adındandır. Qala keçmişdə Əsgəran adlanan ərazidə tikilmişdir. Yerin adı isə, qədim mənbələrdən məlum olan əski (köhnə, qədim"), eləcə də aran (Arran toponimi) komponentlərindən ibarət olub, “köhnə Aran", "qədim Aran", "qədim Arran" mənasındadır.
Qarabağ
Qarabağ adının qara (böyük) və bağ (qədim türk dillərində "el", "tayfa", "soy") sözlərindən ibarət olduğunu ehtimal edənlər üstünlük təşkil edir. Toponimin tərkibindəki bağ sözü Azərbaycan və fars dillərində "bağçılıq” anlamında da işlədilir. Qara sözünün "böyük, nəhəng, rəng, qaranlıq, xalq, qəm, sevinc, yaraşıq, pis, bədbəxt, şimal, başçı, güclü" və s. mənaları məlumdur. Bağ sözü isə "meyvə ağacı əkilmiş sahə, ip, düyün" mənalarında işlədilir.
Ağdərə (Qarabağda şəhər)
Tədqiqatçıların verdikləri Ümumi məlumatlardan aydın olur ki, toponimiyamızda özünə yer almış Ağdərə sözü türkkökənli yer adları siyahısına daxil olan coğrafi adlardandır. Ağdərə toponimi ağ (kiçik", "qısa", "dayaz". "çox da dərin olmayan" və s. mənalarda) və dərə ("çay yatağı", "çayın axdığı yer", "iki dağ və ya təpə arasında, eləcə də düzənlikdə olan uzun, dərin çuxur" və s. mənalarda) komponentlərindən ibarətdir. Toponim "kiçik çay yatağı", "çox da dərin olmayan çuxur" mənalarını ifadə edir.
Ağdam
Ağdam toponiminin izahına müxtəlif prizmalardan yanaşan araşdırıcılar var. Ağdam toponimini əsasən rəng mənasında işlənən ağ komponenti və qədim türk dillərində vaxtilə mövcud olmuş, amma müasir Azərbaycan dilində müvafiq leksik anlamı saxlanılmayan tam/dam ("qala", "qala divarı". "möhkəmləndirilmiş kiçik yer') termini ilə izah edirlər. Bu anlamda toponim "ağ qala", "ağ rəngdə qala divarları". "möhkəmləndirilmiş kiçik ərazi" mənalarını ifadə edir.
Qarabağ Azərbaycandır !
Təşkilatı Dəstək
